تحلیلی در مورد ارزش آوائی نشانه ( ) ایلامی EL
متن نخست مقاله
با درود وسپاس:
دکتر جرج کامرون در کتاب " لوحه های خزانه داری پرسپولیس" صفحه 80
( Gorge Cameron : Persepolis Treasury Tablets , 1948) شرح مفصلی راجع به نشانه ایلامی (EL) آورده است. او میگوید: ایلام شناسانی نظیر Bork, Hösing, و König در نوشته های خود ارزش آوائی آنرا lam آورده اند، که کمک میکند تا صدای این نشانه را نزدیک به صدای EL بدانیم . نه چیز دیگر، مواردی که دارای این نشانه اند . چنین هستند.
در لوحه های گلی ، دو مورد: ki-EL وza-EL
ودر کتیبه ها موارد زیر:
EL-ma,EL-ma-ka,El-ma-man-ra,EL-man-ri,EL-man-ti,EL-man-da,EL-te, u-EL-man-nu,ú-EL-ma,pir-ra-um-pi-EL
ودر اسناد بدست آمده : موارد ذیل
‹u-EL,za-EL,be-EL,pi-EL,‹a-pi-EL,$á-i$-$á-EL-ma-na-ma, مشاهده شده اند.
مسلماً نشانه سخت کامی el در کلمه be-ul بمعنی "سال" که میتواند احتمالاً pel یا مشابه آن تلفظ گردد ، شبیه آن است."
مطالب فوق عقیده کامرون در مورد نشانه بالا میباشد.
هربرت پی پر در کتاب " واج شناسی وواژه شناسی ایلامی هخامنشی "
(Herbert .H.Paper " The phonology and morphology of Royal Achaemeid Elamite" 1956
عقیده کامرون را در مورد این نشانه پذیرفته است.
کینگ و تامسون در کتاب " پیکره ها و نوشته های داریوش کبیر بر صخره بیستون درپارس ( ایران)"
King & Thampson "The Sculptures and Inscriptions of Darius the great on the roch of Behiston in Parsia"
همه جا این نشانه را ur آوا نویسی کرده اند.
در کتیبه xph39 موزه ایران باستان این نشانه بصورت ( ) آورده شده است.
در بخش 1کتاب " ارزش های آوائی نشانه های سومری ، اکدی وهیتی " از سودن
Prof W.Von Soden " SUMERISCHE AKKADISCHE UND…" صفحه 13 نشانه های 952 ( ) el ، 407 ( ) el2 و 14 ( ) el3 با ارزش آوائی نشانه EL نشان داده شده اند.
فردریش ویلهلم کونیک در کتاب ٌ کتیبه های شاهان ایلامیٌ
Friedrich Wilhelm könig "Die elamischen Königs inschriften" 1965
نزدیکترین نشانه های مشابه آنرا در طبقه el در تابلوی 30 تحت شماره 34 بصورت های:
XIV ( ) ، ( ) و VIII ( ) معرفی کرده است.
وایسباخ در مقاله خود ٌ خطوط میخی هخامنشی ٌ
F.H.WEISSBACH "kellinschriften der Achämeniden"
تحت شماره 98 همه جا ارزش آوائی آنرا el پذیرفته است.
سایس در نوشته خود ٌ کتیبه های مالمیر ( ایذه) و زبان دوم کتیبه های هخامنشیٌ
Prof.A.H.SAYCE "The Inscriptions of Mal-Amir and The …"
تحت شماره 70 صفحه 664 نشانه ایلامی را بصورت ( ) با ارزش آوائی el نشان داده است ، و معادل بابلی آنرا بصورت های ( ) و ( ) معرفی کرده است، و کلمه ای را با تلفظ ru-el-pa(?) درصفحه 700 همین منبع ازسطر 15 ستون 2 کتیبه ایلامی اشکفت سلمان بدون ترجمه ذکر کرده است.
( که ظاهراً کلمه ru-el-pa از دید کامرون مخفی مانده است.)
ولی سایس درفهرست لغت خود در همین منبع صفحه 739 که به اشتباه 939 چاپ شده است. آنرا
ELpa(?)tum ذکر میکند.
وایسباخ در گزارش خود ٌ بخش جدید آگاهی از کتیبه های شوشیٌ
F.H.WEISSBACH " NEUE BEITRÄGE ZUR KUNDE DER SUSISCHEN INSCHRIFTEN"
صفحه 751 کلمه سایس را بصورت ru-el(?)-is-muk-MEŠ آوانویسی کرده است.
نزدیکترین صورت نشانه های موجود درکتیبه های معبد چغازنبیل ( ) ، ( ) و ( ) میباشند ، که el قرائت شده اند.
با وجود گسترده گی شناخت نشانه مورد بحث هنوز در پذیرش ارزش آوائی آن بین ایلام شناسان اختلاف است. بهمین سبب در آوا نویسی آنرا با حروف بزرگ بصورت EL نشان میدهند . ولی در تمام موارد مشاهده میگردد، که صدای صامت L یا R را درنشانه می پذیرند. که در گویش های محلی شمال خلیج فارس این دو صامت در بسیاری موارد جایگزین یکدیگر میشوند.
در کتیبه بیستون لوحه دوم سطر55 ، 56 و65 دوبار کلمه EL-te آورده شده است.
در هر مورد بشرح ذیل عبارت شامل این نشانه را با عبارت پارسی باستان مقایسه می کنیم:
الف – عبارت پارسی باستان : سطور 74و75 صفحه 47 کتاب ٌ فرمان های شاهان هخامنشیٌ
اَدَمشَ ئیی اُتا ناهم اُتا گوشا اُتا هَزانم فراجَنم 1 چَشمَ اَوَجَم
من اورا هم بینی هم گوشها هم زبان همی بریدم 1چشم (را) کور کردم.
معادل ایلامی آن در کتیبه El/P2/55-56 با فرض تطبیق دومتن پارسی باستان وایلامی چنین است:
mu hi ši-um-me a-ak ti-ut-me a-ak si-ri maz-zi-ya EL-te ki-tu-ma
کور کردم یک چشم(؟) بر کندم زبان و گوش (ها؟) و بینی این(را) من
من اینرا بینی و گوشها وزبان برکندم و یک چشم کور کردم.
ب- در عبارت دوم پارسی باستان OP/p47-89 چنین است.
اَدَم اُتا نآهمَ اُتا گوشا فراجَنَم اُتا شَ ئیی 1 چَشمَ اَوَجَم
من هم بینی هم گوشها همی بریدم هم اورا 1 چشم برکندم
معادل ایلامی عبارت دوم در El/p2-65 چنین است.
mu hi ši-um-me a-ak si-ri maz-zi EL-te ki-tu-ma
کور کردم یک چشم (؟) برکندم گوش( ها ؟) و بینی این (را) من
من اینرا بینی و گوشها برکندم ، یک چشم را کور کردم.
متاسفانه درهردو مورد عبارات معادل بابلی نو در کتیبه بیستون تخریب شده اند و قابل استفاده و استناد نیستند.
اگر دقت گردد، عبارات بالا نشان میدهند، که ترجمه از ایلامی به پارسی باستان کاملاً منطبق نیست . واین نقص در ترجمه نیز وجود دارد زیرا si-ri در عبارت اول ایلامی ٌ زبان ٌ و بار دیگر در عبارت دوم ٌ گوش ها ٌ ترجمه شده است ، ونشان میدهد که در ترجمه های موجود بیشتر متن پارسی باستان ملاک ترجمه بود است . و ترتیب اسم ها در عبارات رعایت نشده اند. در عبارت پارسی باستان در هر دو مورد ، سخن از ٌ یک چشم ٌ رفته است. با وجودیکه در معنی کلمه si-ri تردید وجود دارد. ولی مشاهده میگردد، دارای پسوند شناخته شده -ri میباشد ، که در ایلامی نو بعنوان یاء وحدت یا ٌ یک ، یکی ٌ بدرستی شناخته شده است.
مثلاً کلمه ša-ak بمعنی ٌ پسر ٌ و ša-ak-ri بمعنی ٌ پسری ، یک پسر ٌ است . چه واضح است ، وقتی داریوش میگوید ٌ من داریوش یک پسر ویشتاسب ٌ به این معنی است، که ویشتاسب پسران دیگر نیز داشته است . یا هنگامیکه در کتیبه ٌ نسب نامه ٌ داریوش میگوید : ٌ ruhhušakri ٌ بمعنی ٌ یک نوه پسری ٌ خود دلیلی است بر اینکه در یک خانواده بطور طبیعی پر اولاد ایلی نوه های پسری و حتی دختری دیگر هم وجود داشته اند.
در ترجمه کینگ وتامسون صفحه 123 منبع ذکر شده در بالا ،ترجمه ایلامی تقریباً معادل متن پارسی باستان است. جز اینکه جای گوش ها وزبان عوض شده است.
آنها در کتاب خود نوشته اند:
I cut off his nose, and his tongue and his ears, and 1 put out his eyes;
ٌ من بینی و زبان و گوش های او را بریدم ، یک چشم اورا بیرون آوردم ؛ . ٌ
وایسباخ هم تقریبا متن پارسی باستان را ترجمه کرده است، او در صفحه 39 منبع ذکر شده در بالا عبارت بالا را بصورت ذیل ترجمه کرده اند.
Ich schnitt ihm Nase ohren und Zunge ab und stach ihm die Augen aus
ٌ من بینی ، گوشها و زبا ن اورا بریدم و چشم او را کور کردم. ٌ
البته ایشان در همانجا پیشنهاد کرده اند ، که عبارت EL-te ki-tu-ma بصورت EL-te-ki tu-ma قرائت گردد.
ملاحظه می گردد ، تنها کلمه منتخب که میتواند، در ایلامی ٌ یک چشم ٌ قرائت گردد، کلمه si-ri است .
دلائل زیر این مسئله را تقویت میکند:
ریشه فعل دیدن در ایلامی ziy می باشد. که بسیار نزدیک به seyl ٌ سیل ٌ بعنی نگاه در زبان بختیاری است. و در فارسی نو هم آنرا در کلمات ٌ سیر و تماشا ، سیر و سفر .... ٌ میتوان مشاهده کرد.
درکتیبه های ایلامی میانه( چغازنبیل) زیارتگاه si-ia-an خوانده میشود.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
